Zajęcia rozwijające kreatywność. Czyli jak ćwiczyć swój potencjał

Co byś powiedział, gdybym zadał Ci pytanie – czy warto rozwijać swoją kreatywność? Osoby, które znają nasz blog wiedzą, że odpowiedź jest jednoznaczna, oczywiście, że warto! Niezależnie od tego, ile masz lat, jakie masz wykształcenie i jakie doświadczenie zawodowe, kreatywność jest kompetencją, którą możemy rozwijać zawsze. Ja mogę się tu wymądrzać i przedstawiać Ci różne powody, dla których warto to robić, ale przecież ktoś może zapytać: „No dobrze mądralo, to powiedz mi, jak rozwijać kreatywność?”. Odpowiedź jest całkiem prosta, przeczytaj poniższy artykuł, dzięki któremu poznasz przykładowe zajęcia rozwijające kreatywność!

Zajęcia rozwijające kreatywność

Chcąc wytłumaczyć, jak rozwijać kreatywność przygotowałem kilka ćwiczeń. Musimy wejść na chwilę w świat psychologii, dzięki czemu będziemy mogli lepiej zrozumieć rozwój kreatywności. Większość treningów, które wpływają na tę umiejętność, korzysta z kilku ważnych operacji umysłowych. Poniżej znajdziesz opis każdej z nich i przypisane odpowiednio ćwiczenia i zajęcia rozwijające kreatywność.

Abstrahowanie

Dzięki tym operacjom wyróżniamy w wybranych obiektach pewne cechy, a pomijamy przy tym inne. Umożliwia to definiowanie i redefiniowanie pojęć, rzeczy oraz pomysłów. Operacje te sprawiają, że jesteśmy w stanie dostrzegać podobieństwa cech i klasyfikować do grup, co rozwija kreatywność.

Dokonywanie skojarzeń

Kojarzenie ze sobą różnych rzeczy, ale w bardziej rozbudowanej wersji. Nie chodzi tu o proste skojarzenia (np. widelec – łyżka), a raczej odległe asocjacje, które są nieprzewidywalne i nieoczywiste (np. komputer – świeczka). Przykładem ćwiczenia są łańcuchy skojarzeń, opisane przeze mnie w artykule Trening kreatywności, poznaj 5 przydatnych ćwiczeń na kreatywność! Innym rodzajem zajęcia rozwijającego kreatywność i wykorzystującego operacje dokonywania skojarzeń, jest ćwiczenie o nazwie „Montaże”. Metoda ta może być wykorzystywana jako forma zabawy dla dzieci, ale również praca grupowa. W tej technice będziemy potrzebować kilku atrybutów, takich jak: kolorowe gazety, arkusz papieru i klej. Zadaniem uczestników jest wycięcie z czasopism różnych zdjęć, rysunków oraz tekstów i ułożenie ich na dużej kartce według skojarzeń i pewnych połączeń pomiędzy nimi. Po zakończeniu pracy uczestnicy prezentują swoje dzieła i poddają je grupowej interpretacji. Dzięki temu odgadujemy i oceniamy klucz, według którego autor połączył dane fragmenty gazet. W tym ćwiczeniu to, co rozwija kreatywność to nie tylko dokonywanie skojarzeń, ale także operacja metaforyzowania, ponieważ grupa interpretuje „co autor miał na myśli”.

Rozumowanie dedukcyjne

Kolejnym ze sposobów jak rozwijać kreatywność jest ćwiczenie ,,Co by było gdyby…?” Polega ono na wyciąganiu wniosków z dostępnych przesłanek. Dedukcja łączy się z logicznym myśleniem, jednak jak wiadomo, kreatywność często łamie zasady logiki. Alogiczny charakter twórczego myślenia nie przeszkadza w tym, aby stosować ciekawe zajęcia rozwijające kreatywność z wykorzystaniem technik logicznych.

Innym przykładem narzędzia wykorzystującego rozumowanie dedukcyjne i rozwijającego kreatywność jest diagram Ishikawy.

Rozumowanie indukcyjne

Polega na wyciąganiu wniosków w momencie, gdy nie mamy dostępu do wszystkich informacji. Tworzymy analogie, w których łączymy ze sobą obiekty na podstawie podobieństwa struktur (np. korporacja i ul). Analogii nie tworzymy ze względu na bliskość cech między obiektami – istotna jest tutaj wspólnota relacji. Mucha i ul nie tworzą analogii, ponieważ zawierają wspólne cechy.

Tym, co rozwija kreatywność w tym ćwiczeniu, jest dostrzeżenie analogii między poszczególnymi elementami dwóch kolumn i połączenie ich strzałkami według schematu „A jest jak B, bo…”. Podobne ćwiczenie każdy z nas robił w szkole podstawowej, więc nie powinno być z tym problemów. Jednak ta technika jest trochę utrudniona, bo musisz dostrzec związki i analogie pomiędzy elementami pozornie ze sobą niezwiązanymi. Wyrazy mogą mieć kilka różnych analogii, ważne jest tutaj porównanie ze względu na konkretną cechę, np. miasto może być porównane do fabryki czekolady, ale także do obrazu Matejki. Wskazując te połączenia, ważne, żeby stosować sformułowanie „bo”, wyjaśniając przy tym, na czym polega nasza analogia. Pamiętaj, aby unikać prostych analogii, przecież nie o to chodzi w tym zadaniu, by iść na łatwiznę.

Metaforyzowanie

Jest bardziej obrazową formą analogii. Chodzi tutaj o trafny opis danego obiektu, ułatwiający zrozumienie trudnych elementów. Metafora posiada twórczą rolę, dzięki niej możliwe jest mówienie o jednej rzeczy, używając terminów przypisanych do zupełnie czegoś innego. Przecież mówiąc „drapacz chmur”, nie mamy na myśli kogoś, kto skrobie niebo, ale chodzi nam o wysokie wieżowce. Tworzenie metafor wzmaga rozwój kreatywności, ponieważ tworzymy nowe i cenne znaczenia.

Ciekawym ćwiczeniem na metaforyzowanie są Indiańskie imiona. Czy kiedykolwiek myślałeś, jakbyś się nazywał, gdybyś był Indianinem? Szybka Strzała, Szalony Koń, a może Płonąca Woda? W tym ćwiczeniu pomyśl o kilku osobach, które znasz i postaraj się nadać im kilka określeń na wzór indiańskich imion. Ważne, aby miały one jakieś znaczenie i były metaforycznie powiązane z daną osobą, na przykład opisywały cechę, nawyk lub umiejętność danej osoby. Postaraj się unikać cech zewnętrznych.

Przykład: „Wilk podążający swoimi ścieżkami” – osoba zarządzająca zespołem w pracy.

Transformowanie

Zdolność polegająca na zmianie wybranych elementów danego przedmiotu tak, aby efekt końcowy różnił się istotnie od postaci początkowej. W prostym rozumowaniu przekształcamy coś starego w coś zupełnie odmiennego, nowego. Przykładem mogącym służyć jako zajęcie rozwijające kreatywność jest ćwiczenie „Zalety wad, wady zalet”. Chyba nie trudno się domyślić, o co w nim chodzi. Twoim zadaniem jest dostrzeżenie zalet danego obiektu jako wad, a jego wad jako zalet. Przykładowo, wyjazd nad morze jest ciekawy i kształcący, ale też męczący i kosztowny. Jak zatem zamienić powyższe cechy – wady w zalety, a zalety w wady?

W tym ćwiczeniu najlepiej wziąć na warsztat obiekt, który znamy i jesteśmy w stanie przypisać mu mniej więcej tyle samo wad i zalet (rada ode mnie – gdy nie masz pomysłu, jaki przedmiot wybrać do tego zadania, możesz opisać na przykład swojego kolegę). Uczestnik biorący udział w ćwiczeniu powinien stworzyć listę najważniejszych zalet i wad. Po tym etapie można przejść do transformacji. Postaraj się przemyśleć wszystkie wypisane cechy i znaleźć sytuacje, w których nawet najgorsze wady mogą okazać się pożyteczne i pozytywne. Tak samo z drugiej strony, spróbuj dostrzec, w jakich momentach te największe zalety obiektu mogą okazać się czymś złym.

Jak rozwijać kreatywność – Podsumowanie

Jak widzisz, rozwijanie kreatywności może być wartościową zabawą – zarówno dla dorosłych, jak i najmłodszych. Ważne, aby być świadomym, jakie operacje umysłowe zachodzą w każdym z nas w związku z procesami twórczymi. Chcąc rozwijać tę kompetencję, należy dobierać odpowiednie zadania z każdej z grup opisanych operacji. Zachęcam Cię, abyś, robił kolejne kroki w kształceniu swojego wewnętrznego potencjału twórczego!

Bibliografia:

Biela A., Trening kreatywności. Jak pobudzić twórcze myślenie, Samo Sedno, Warszawa 2015.
Nęcka E., Gruszka A., Orzechowski J., Szymura B., Trening twórczości, Smak Słowa, Sopot 2019.

Autor

TRENER UMIEJĘTNOŚCI KREATYWNYCH

Jakub Strojek

„Dzielę się wiedzą i doświadczeniem z zakresu narzędzi kreatywnego rozwiązywania problemów. Od kilku lat rozwijam się jako moderator burz mózgów i Design Thinking. Każdy pojawiający się problem przekształcam w wyzwanie!”