Metoda 6 kapeluszy de Bono: na czym polega, ćwiczenia i przykłady

Problemy, z którymi przychodzi nam się mierzyć każdego dnia, wymagają od nas mniejszej lub większej uwagi. Jedne są łatwe do rozwiązania, inne z kolei zmuszają do głębokiej analizy tematu. Z pewnością nie raz w momencie pojawienia się w Twoim życiu trudnych chwil, mówiłeś sobie – muszę to przemyśleć! Przychodził kolejny dzień, a Ty nadal stoisz w miejscu. Dziś przedstawię Ci proste narzędzie jakim jest metoda 6 kapeluszy, która umożliwia kreatywne rozwiązywanie problemów – pozwala popatrzeć na trudności z różnych perspektyw. Może pamiętasz mój artykuł o metodzie Walta Disneya, w której analizowaliśmy problem, przyjmując rolę marzyciela, realisty i krytyka. Tym razem perspektywę będziemy zmieniać, wykorzystując metodę sześciu kapeluszy Edwarda de Bono.

6 kapeluszy de Bono – na czym polega ta metoda?

Metoda kapeluszy de Bono to proste narzędzie służące kreatywnemu rozwiązywaniu problemów. Można ją stosować zarówno indywidualnie, jak i grupowo. Technika ta jest wygodna i uporządkowana (chociaż trudno w to uwierzyć, da się połączyć kreatywność i ustrukturyzowany charakter). Warto zapamiętać, że kapelusze symbolizują sześć różnych stanów umysłu (perspektyw), a ich liczba nie ma nic wspólnego z tym, ile osób bierze udział w ćwiczeniu. Typowa sesja sześciu myślowych kapeluszy przebiega w grupie kilku osób, gdzie wszyscy po kolei symbolicznie zakładają poszczególne nakrycia głowy. Kolejność zakładania kapeluszy zależy od zespołu, poniżej przedstawię najczęściej występującą sekwencję.

Biały kapelusz – obiektywny

Najbezpieczniejszą opcją jest zacząć od białego kapelusza. Tutaj skupiamy się na faktach i danych, które posiadamy. W grę wchodzą liczby, a opinie i emocje odkładamy na bok. Powinniśmy w sposób obiektywny odnosić się do sprawdzonych informacji. Warto na tym etapie rozdzielić dane na dwa poziomy: pierwszy z nich to niepodważalne fakty, drugi stanowią informacje, do których pewności nie jesteśmy przekonani i mogą okazać się przekonaniami, a nie faktami. W metodzie 6 kapeluszy celem białego koloru jest lepsze poznanie struktury problemu i zrozumienie sytuacji, w której się znajdujemy.

Czerwony kapelusz – emocjonalny

Ta rola jest odwrotnością białego kapelusza. Tutaj skupiamy się na emocjach i odczuciach, jakie wzbudza w nas dany problem. Mogą one być zarówno pozytywne, jak i negatywne. Dostrzeżenie tych emocji i wypowiedzenie ich na głos pozwoli wyłożyć karty na stół. Dzięki temu możemy zobaczyć, skąd wzięły się poszczególne uczucia i co je wywołało. Podzielenie się z innymi swoimi emocjami sprawi, że będą miały mniejszy wpływ na Twoją pracę. Warto pamiętać, aby w tym kolorze metody 6 kapeluszy nie usprawiedliwiać swoich uczuć (one po prostu takie są). Pomimo tego, że emocje często ciężko nam opisać postaraj się to zrobić jak najdokładniej.

Czarny kapelusz – krytyczny

W momencie, gdy założymy czarny kapelusz, stajemy się pesymistami i zostajemy „adwokatem diabła”. Celem tej roli jest pokazanie słabych aspektów sprawy. Tutaj podajemy racjonalne argumenty, które mogą świadczyć o niepowodzeniu danego rozwiązania. Przedstawiamy wszystkie potencjalne zagrożenia, które mogą się pojawić. Na tym etapie kapeluszy de Bono może pojawić się krytyka, ale powinna być ona przekazywana w sposób konstruktywny, poparta logicznym uzasadnieniem. Czarny kapelusz można stosować do udoskonalania pomysłu lub do sprawdzenia możliwości praktycznego wykorzystania pomysłu.

Żółty kapelusz – konstruktywny

Żółty kapelusz jest odwrotnością czarnego. Kolor ten symbolizuje jasność i optymizm. Szukamy pozytywnych aspektów danego pomysłu. Ta część metody 6 kapeluszy de Bono jest najbardziej konstruktywna. To tutaj wychodzą pomysły i sugestie odnoszące się do naszego problemu. Powinniśmy szukać najlepszych możliwych scenariuszy działania. Myślenie żółtym kapeluszem szuka wartości i korzyści danych rozwiązań. Pamiętajmy, że pozytywne myślenie na tym etapie powinno być ugruntowane. Nie powinniśmy popadać w huraoptymizm bez poparcia argumentami.

Zielony kapelusz – produktywny

Ta rola najbardziej nawiązuje do kreatywności. Służy do generowania nowych pomysłów i koncepcji. Świadomie szukamy zmian i nowego podejścia do danego problemu. Staramy się dostrzec najlepszą alternatywę i nie zadowalać się pierwszym rozwiązaniem. Rozwijamy swoje idee i tworzymy na ich podstawie nowe. Zielony kapelusz umożliwia nam generowanie twórczych i nietypowych pomysłów, które mogą wydawać się czasami nielogiczne.

Niebieski kapelusz – kontrolujący

Opis metody sześciu kapeluszy kończymy na kolorze niebieskim. Służy on kontroli zasad gry i pilnowaniu innych kapeluszy. Podczas pracy zespołowej funkcję tę pełni najczęściej jedna osoba. Najczęściej osobą wkładającą niebieski kapelusz jest lider lub koordynator zespołu. Spina on pozostałe kolory i czuwa nad efektywnym przebiegiem procesu myślenia. Do jego decyzji należy dobór kolejności poszczególnych kolorów. Wymaga się od niego dużej koncentracji, dobrej organizacji i zarządzania grupą.

Kapelusze de Bono ćwiczenia i przykłady

Po tym jak dowiedzieliśmy się, czym jest metoda 6 kapeluszy, Edwarda de Bono, pora na przykład jej zastosowania w rzeczywistości. Wyobraźmy sobie, że jesteś tegorocznym maturzystą i zastanawiasz się nad wyborem studiów, a od dziecka marzyłeś o medycynie. Poniżej znajdziesz stwierdzenia, które mogłyby pojawić się w zależności od koloru kapelusza

• Biały kapelusz – „Progi punktowe w rekrutacji na kierunek lekarski na Uniwersytecie Jagiellońskim wynosiły w 2021 roku 78,67 pkt.”
• Czerwony kapelusz – „Obawiam się, że studia medyczne pochłoną mi bardzo dużo czasu. Z drugiej strony jestem bardzo podekscytowany, ponieważ od dziecka chciałem być lekarzem. ”
• Czarny kapelusz – „Wyniki maturalne muszą być na wysokim poziomie, żeby dostać się na te studia. Kierunek lekarski jest bardzo ciężki, trzeba dużo czytać i uczyć się na bieżąco.
• Żółty kapelusz – „Poświęcę teraz więcej czasu na przygotowanie do egzaminu maturalnego, aby zdać go jak najlepiej. Jeśli skoncentruję się na nauce, będę mógł studiować medycynę. Kierunek lekarski na Uniwersytecie Jagiellońskim to elitarne studia na bardzo wysokim poziomie.”
• Zielony kapelusz – „Znajdę grupy na Facebooku kierunku lekarskiego, aby podpytać o rady bieżących studentów medycyny.”

Podsumowanie metody 6 kapeluszy de Bono

Wykorzystując ćwiczenie 6 myślowych kapeluszy możemy łatwo spojrzeć na problem z różnych perspektyw. Metoda ta, pomimo że wykorzystuje kreatywność, jest bardzo uporządkowana. Pozwala wyjść poza schematyczne myślenie i dostrzec nowe możliwości. Ten sposób na kreatywne rozwiązywanie problemów Sprawdza się zarówno w pracy indywidualnej, jak i grupowej (w zespole zawsze jest lepsza zabawa z tym narzędziem). Dzięki tej metodzie uczymy się odpowiednio zadawać pytania i opisywać swoje emocje. Kolejność zakładania kapeluszy zależy od prowadzącego i zespołu. Ważne, aby nie przypisywać kolorów na cały czas trwania sesji oraz ze względu na dopasowanie do danej osoby. Stosując metodę kapeluszy de Bono, musimy być elastyczni.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o tym jak rozwijać kreatywność, to zapoznaj się z naszym darmowym EBOOKIEM lub poznaj nasze szkolenia kreatywności podczas których dowiesz się jak trenować kreatywność!

Autor

TRENER UMIEJĘTNOŚCI KREATYWNYCH

Jakub Strojek

„Dzielę się wiedzą i doświadczeniem z zakresu narzędzi kreatywnego rozwiązywania problemów. Od kilku lat rozwijam się jako moderator burz mózgów i Design Thinking. Każdy pojawiający się problem przekształcam w wyzwanie!”